Bugün Kıbrıs

Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Avrupa, ABD’nin yeni ve kapsamlı enerji stratejisinin merkezine yerleşiyor. Atlantic Council Küresel Enerji Merkezi Kıdemli Uzmanı Dr. Charles Ellinas’ın Cyprus Mail için kaleme aldığı analize göre, Washington’ın Rus enerjisinden kopuşu hızlandıran ve Çin etkisini sınırlamayı hedefleyen planı, bölgeyi yeniden şekillendirecek ölçek ve iddiaya sahip.

ABD’NİN YENİ ENERJİ MİMARİSİ: ATİNA’DA KRİTİK BULUŞMA
Geçtiğimiz hafta Atina’da düzenlenen Transatlantik Enerji İşbirliği Ortaklığı (P-TEC) toplantısı, bugüne kadar görülmemiş düzeyde ABD katılımıyla gerçekleşti.
ABD Enerji Bakanı Chris Wright, İçişleri Bakanı ve Ulusal Enerji Konseyi Başkanı Doug Burgum, Dışişleri Bakan Yardımcısı Michael Rigas ve ABD’nin Atina Büyükelçisi Kimberly Guilfoyle’ın katılımı, toplantıyı “stratejik bir dönüm noktası” haline getirdi.

Bu yıl altıncısı yapılan toplantıya ayrıca ABD’nin kalkınma ve ihracat finans kurumları olan DFC ve EXIM Bank temsilcileri ile Avrupa’nın 25 ülkesinden enerji bakanları da katıldı.

Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, “Bu kadar üst düzey bir Amerikan heyetinin Atina’da bulunması, ülkemizin kritik önemini gösteriyor,” sözleriyle yeni dönemin altını çizdi.

ABD’NIN ÜÇ AYAKLI BÖLGESEL STRATEJİSİ
Ellinas’ın analizine göre Washington’ın bölgeye yönelik stratejisi üç temel hedef üzerine kurulu:
1. Rus gazına bağımlılığı sona erdirmek ve ABD LNG’si ile değiştirmek
AB, 2027 sonuna kadar Rus gazını tamamen yasaklama kararı aldı. Temmuz ayında ABD ile yapılan anlaşma kapsamında Avrupa, 2028’e kadar 750 milyar dolara kadar ABD enerji ürünü ithal etmeyi taahhüt etti.

2. ExxonMobil ve Chevron gibi ABD enerji devlerinin bölgedeki etkisini genişletmek
P-TEC sırasında Yunanistan ile ABD’li Venture Global arasında 2030’dan itibaren yıllık 0.7–2 bcm LNG ithalatı için uzun vadeli bir anlaşma imzalandı.
ExxonMobil, Yunanistan’ın İyonya Denizi’ndeki 2 No’lu blokta yüzde 60 hisse aldı; 2027’de sondaj planlanıyor.
Chevron–Helleniq Energy konsorsiyumu ise Girit’in güneyinde dört parsel için en güçlü aday seçildi.

3. Çin etkisini sınırlamak ve gerekirse tamamen durdurmak
Bölgedeki kritik ABD büyükelçilerinin tamamının Trump’a yakın isimler olması ve Trump’ın damadı Michael Boulos’un Ortadoğu/Kuzey Afrika danışmanı olarak atanması, Washington’ın politikaları kişisel düzeyde de sağlamlaştırdığını gösteriyor.

DOĞU AKDENİZ’DE DENGELERİ DEĞİŞTİRECEK HAMLELER
Yunanistan’ın yükselen rolü, LNG terminalleri (Alexandroupolis, Revythousa), Yunanistan-Bulgaristan IGB hattı, Güney Gaz Koridoru ve dikey gaz koridoru gibi altyapılarla destekleniyor.
Bu ağ, ABD LNG’sinin Avrupa’ya giriş kapısı olarak Yunanistan’ı stratejik merkez haline getiriyor.

Ayrıca ABD enerji devlerinin Mısır ve Libya’da yeni hamleler yapması, Türkiye–Libya deniz yetki alanı mutabakatı gibi uyuşmazlıkların çözülmesini zorunlu kılıyor. Bu görev, Trump yönetiminin bölgesel stratejisti Massad Boulos’a verilmiş durumda.

Miçotakis’in Türkiye, Mısır, Kıbrıs ve Libya’yı aynı masa etrafında toplama önerisi, Washington’ın “bölgesel anlaşmazlıkları çözme ve gerekirse çözüm dayatma” planıyla uyumlu.

3+1 MEKANİZMASI GERİ DÖNDÜ
P-TEC’in perde arkasında ABD, Yunanistan, Kıbrıs ve İsrail enerji bakanları bir araya geldi ve 3+1 formatını yeniden canlandırdı.
Taraflar:
• Bölgesel enerji bağlantılarının güçlendirilmesini,
• Great Sea Interconnector (GSI) elektrik hattının IMEC koridoruyla uyumlu şekilde ilerletilmesini,
• Enerji altyapılarının korunmasına yönelik işbirliğinin artırılmasını

kararlaştırdı.

İlk kez İsrail, GSI’nin İsrail–Kıbrıs bölümünün, Girit–Kıbrıs bölümünden önce inşa edilmesini önerdi. Bu öneri, projenin hızlanabileceği anlamına geliyor.

Analize göre Miçotakis’in GSI’nin teknik-ekonomik parametrelerinin güncellenmesini kabul etmesi, Güney Kıbrıs lideri Nikos Hristodulidis’e nefes aldırdı; çünkü ABD’nin bölge planında Yunanistan merkezli enerji mimarisi, tüm diğer başlıklardan daha öncelikli hale geldi.

SONUÇ: BÖLGEDE YENİ DÖNEM
Dr. Ellinas’ın değerlendirmesine göre:

“Bölge, ABD enerji stratejisiyle uyumlu yeni bir jeopolitik gerçekliğe doğru ilerliyor. Yunanistan bunun merkezinde.”

ABD’nin enerji ve jeopolitik planlarının; Türkiye-Yunanistan ilişkilerinden Kıbrıs sorununa, Girit açıklarındaki hidrokarbon aramalarından IMEC koridoruna kadar tüm denklemleri yeniden şekillendirmesi bekleniyor.