NATO Zirvesi’ne katıldıktan sonra çarşamba akşamı Strazburg’a gelen Zelenskiy, ilk kez Avrupa Konseyi’ni ziyaret etmiş oldu. Ukrayna Devlet Başkanı Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) Genel Kurulu’na ve Bakanlar Komitesi’ne ayrı ayrı hitap etti.

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, çarşamba günü yaptığı toplantıda Genel Sekreter Berset’e anlaşmayı imzalama yetkisini vermişti. Bu gelişme, Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaşın uluslararası hukuki düzlemde doğrudan cezai takibine imkan tanıyacak tarihi bir adım olarak görülüyor.

Tr724’in haberine göre Berset imza öncesi yaptığı açıklamada, “Ukrayna için adalet beklemeyecek” diyerek, Avrupa Konseyi bünyesinde kurulacak mahkemenin Birleşmiş Milletler Şartı’nı ihlal ederek güç kullanan Rusya’ya karşı çifte standart olmadan hukuk uygulayacağını vurguladı.

Mahkeme hakkında konuşan Berset, “İlk kez, saldırı suçunu ele almak üzere özel bir uluslararası mahkeme kuruluyor. Avrupa Konseyi çerçevesinde kurulan bu mahkeme, BM Şartı’nı ihlal ederek güç kullananları sorumlu tutacak.” dedi.

Zelenskiy imza töreninin ardından yaptığı açıklamada, “Her savaş suçlusu şunu bilmelidir: Adalet yerini bulacaktır ve buna Rusya da dahildir. Siyasi olarak, şimdiden büyük ilerleme kaydettik ve Avrupa Konseyi’ne ve liderlik gösteren herkese minnettarım. Adalet zaman alır, ancak gerçekleşeceği konusunda eminim. Bugünkü anlaşma ve bu mahkeme, saldırı suçuna adalet getirilmesi için bize gerçek bir fırsat sunuyor. Diğer kurumlar bunu yapabilecek araçlara sahip değil. Ve şunu açıkça göstermeliyiz: saldırganlık cezalandırılır ve bunu birlikte gerçekleştirmeliyiz.” ifadelerini kullandı.

SALDIRI SUÇU İÇİN İLK ÖZEL MAHKEME
Yeni kurulacak mahkeme, Ukrayna’ya yönelik saldırı suçunu işleyen üst düzey siyasi ve askeri liderleri yargılamakla görevli olacak. Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM1), savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar konusunda yetki sahibi olsa da, “saldırı suçu” adı verilen ve doğrudan bir devletin başka bir devlete karşı güç kullanma kararı almasıyla ilgili suçu yargılayamıyor. Bu boşluk, Avrupa Konseyi çerçevesinde kurulacak Özel Mahkeme ile doldurulacak.

Saldırı suçu, genellikle “liderlik suçu” olarak tanımlanıyor. Yani savaş kararını planlayan, başlatan ya da uygulanmasında rol oynayan devlet liderleri bu kapsamda değerlendiriliyor. Yeni mahkeme, saldırının planlayıcıları ve uygulayıcılarını bireysel olarak cezai sorumluluğa tabi tutmayı hedefliyor. Bu, devletlerin savaş kararı alma süreçlerinde kişisel hesap verebilirlik standardını yükselten önemli bir eşik olacak.

MAHKEMEYE GÜÇLÜ DESTEK VAR
Mahkemenin kurulması için Ukrayna’nın talebi üzerine Avrupa Konseyi tarafından hazırlanan yasal metinler, 14 Mayıs’ta Lüksemburg’daki dışişleri bakanları toplantısında onaylandı. Ayrıca Avrupa Konseyi üyeleriyle sınırlı olmayan, AB ve üçüncü ülkeleri de kapsayan “Genişletilmiş Kısmi Anlaşma” modeli oluşturuldu. Bu yapı, çok taraflı finansman ve siyasi destekle mahkemenin işleyişini mümkün kılacak.

Aralarında Almanya, Fransa, ABD, Japonya ve Avustralya’nın da bulunduğu 35’ten fazla ülke ile Avrupa Birliği siyasi destek açıklamalarında bulundu. Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi ise mahkemenin kurulmasını destekleyen kararlar aldı. Mahkemenin yıl sonuna kadar tüm hukuki altyapısının tamamlanması bekleniyor.

Ancak mahkemenin karşı karşıya olduğu bazı zorluklar da var. Özellikle halen görevde olan devlet başkanları, başbakanlar ve dışişleri bakanları, uluslararası hukuka göre dokunulmazlık sahibi. Bu nedenle, örneğin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ya da Belarus lideri Aleksandr Lukaşenko’nun mahkeme önüne çıkarılması, ancak görevden ayrılmaları ya da dokunulmazlıklarının kaldırılmasıyla mümkün olabilir. Yine de yargı süreçleri gıyaben başlatılabilir, delil toplanabilir ve iddianameler hazırlanabilir.

SALDIRGANLIKLARI CAYDIRMAYI HEDEFLİYOR
Yeni mahkeme, yalnızca adalet arayışına yanıt vermeyi değil, aynı zamanda gelecekte başka liderlerin benzer saldırganlıklardan caydırılmasını da hedefliyor. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Berset’in de vurguladığı gibi, bu girişim “sadece Ukrayna için değil, tüm Avrupa kıtasında hukukun üstünlüğünün korunması için kritik bir adım” olarak değerlendiriliyor.

Avrupa Konseyi’nin 1995’ten bu yana üyesi olan Ukrayna için, Strasbourg merkezli bu yeni mahkeme; Hasar Kaydı ve kurulması planlanan Tazminat Komisyonu gibi diğer girişimlerle birlikte, savaş sonrası hesaplaşmanın ve yeniden inşanın hukuki temelini oluşturmayı amaçlıyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de halihazırda Rusya’ya karşı açılan davalarda insan hakları ihlallerini incelemeye devam ediyor.