2 Haziran’da yapılacak seçimde seçmenler, Yüksek Mahkeme de dahil olmak üzere tüm düzeylerdeki hakimleri belirleyecek. Reform, ülkede yolsuzluk ve cezasızlıkla mücadele gerekçesiyle savunulsa da, birçok hukukçu ve muhalif, bu değişikliğin yargının bağımsızlığını tehlikeye atacağından endişeli.

Meksika hükümeti, bu radikal adımın adalet sistemindeki yaygın çürümüşlüğe ve siyasi/ekonomik elitlerin etkisine karşı gerekli olduğunu savunuyor. Ancak muhalifler, özellikle organize suçların güçlü olduğu bir ülkede bu uygulamanın ters tepeceğini düşünüyor.

KARTEL AVUKATLARI HAKİM ADAYI
Seçimlere katılmak isteyen adayların hukuk diplomasına, mesleki deneyime, “iyi şöhrete” ve sabıka kaydının temiz olmasına dair kriterleri karşılaması gerekiyor. Ancak hak savunucusu grup Defensorxs’in tespitlerine göre, yaklaşık 20 adayın geçmişi tartışmalı. Bu isimler arasında cinsel istismar, yolsuzluk ve uyuşturucu kartelleriyle bağ gibi iddialar bulunuyor.

En çok dikkat çeken isimlerden biri, ABD’de hapsedilen ünlü uyuşturucu baronu “El Chapo” lakaplı Joaquin Guzman’ın eski avukatı Silvia Delgado. Delgado, kuzeydeki Chihuahua eyaletinde hakimliğe aday. Eleştirilere karşı, “Herkesin savunulma hakkı vardır” diyor.

Bir diğer tartışmalı aday ise Durango eyaletinde bölge hakimi olmak isteyen ve geçmişte ABD’de uyuşturucu suçlarından cezaevinde kalmış bir kişi.

HALKIN KAFASI KARIŞIK
Meksika’da daha önce bazı eyalet düzeyinde benzer uygulamalar yapılmış olsa da, bu kapsamda tüm yargının halk tarafından seçileceği ilk örnek olacak. ABD ve Bolivya gibi ülkelerde sınırlı yargıç seçimi yapılıyor, ancak tüm sistem halk oylamasına sunulmuyor.

Anketlere göre, seçmenlerin sadece yarısı seçim tarihini biliyor ve yalnızca yüzde 40’ı sandığa gitmeyi planlıyor. Başkent Meksiko’da seçmenlerin dokuz ayrı oy pusulası kullanması gerekecek. Avukat Olimpia Rojas Luviano, bu sistemin karmaşıklığını eleştirerek, “Bunu tasarlayanların bile nasıl yapılacağını bildiğini sanmıyorum” diyor.

SOKAKTA PROTESTO, HÜKÜMETTE DESTEK
Yargı reformuna karşı çıkan binlerce adliye çalışanı ve hukukçu son haftalarda kitlesel protestolar düzenledi. “Adalet oylamayla belirlenemez” diyen muhalifler, uzmanlık ve deneyimin önemine vurgu yapıyor. 28 yaşındaki avukat Rojas Luviano, “Adalet uzmanlık ister, oy pusulası değil” diyor.

Buna karşın, yargıçlık görevinden istifa ederek başkentte yüksek mahkeme üyeliğine aday olan Maria del Rocio Morales gibi isimler, halk tarafından seçilmeyi olumlu buluyor. “Ülkem ve şehrim için bu göreve aday oldum,” diyor.

Eski Devlet Başkanı Andrés Manuel López Obrador’un girişimiyle başlatılan bu reform, halefi Claudia Sheinbaum tarafından da güçlü şekilde destekleniyor. Sheinbaum, muhalefetin “kuvvetler ayrılığı ortadan kalkıyor” eleştirilerini reddederek, halkın bilinçli tercihler yapacağına inanıyor.

Ancak düzenlemeye karşı çıkanlara göre, kartellerin hakimleri tehdit ya da rüşvet yoluyla etkileme olasılığı göz ardı edilemez. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Meksika’daki ceza adalet sisteminin “şiddet ve güvenlik güçlerinin işlediği suçlara karşı hesap verebilirliği sağlamakta son derece yetersiz” olduğunu belirtiyor.

Pazar günü, seçmenler binlerce federal, bölge ve yerel hakim ve sulh hakimi seçecek. Geri kalanlar için bir başka seçim ise 2027 yılında yapılacak. O güne kadar, bu deneysel uygulamanın sonuçları hem Meksika’da hem de dünyada yakından izlenecek.