2 Nisan boykotu kapsamında katılımcılar bir gün boyunca ekonomik gücünü kullanarak tüketimden kaçınacak.

Üniversite öğrencileri, bir gün boyunca hiçbir alışveriş yapmama kararı alırken, bu hareket yalnızca bir tüketici eylemi olmanın ötesine geçerek ekonomik baskı yoluyla siyasi bir tavır sergilemeye dönüşüyor.

Başlangıçta bir öğrenci inisiyatifi olarak doğan 2 Nisan boykotu, kısa sürede toplumun geniş kesimlerinden destek buldu. Başta ana muhalefet Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) lideri Özgür Özel olmak üzere, birçok siyasi figür, işletme ve sosyal medya
fenomeni boykota katıldığını açıkladı.

2 Nisan boykotu kapsamında katılımcılar bir gün boyunca ekonomik gücünü kullanarak tüketimden kaçınacak.

Market, mağaza, restoran ve kafelerden hiçbir ürün veya hizmet satın alınmayacak. E-ticaret platformlarından sipariş verilmeyecek. Kredi kartı kullanımı, para transferi yapılmayacak.

İKTİDARA YAKIN KURULUŞLARA BOYKOT
Boykot ilk olarak Özel tarafından Saraçhane mitinglerinde gündeme getirilmişti.

CHP Genel Başkanı, 24 Mart’taki Saraçhane mitinginde Ekrem İmamoğlu’na destek eylemlerinin bazı medya kuruluşları tarafından yayınlamaması üzerine boykot listesini açıklamıştı.

CHP’li İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun 19 Mart’ta gözaltına alınıp, görevden uzaklaştırılması ve tutuklanmasıyla devam eden süreçte CHP Genel Başkanı Özel, ‘iktidara yakın’ olmakla itham ettiği kurum ve kuruluşlara ‘boykot’ çağrısında bulundu.

“Bize ihanet eden TRT’yi asla ve asla açmıyoruz. Beyaz TV, Demirören ve Turkuvaz medyalarını asla ve asla açmıyoruz,” diyen Özel, “Bir sözüm de reklam verenlere; eğer biz TRT, CNN Türk, A Haber, Beyaz TV, Türkiye, Akşam ve Yeni Şafak’ta reklamınızı görürsek o ürünü almayacağız. Reklam veren hesabını bu meydana göre yap,” ifadelerini kullanmıştı.

Özel’in ilan ettiği boykot listesinde EspressoLab, D&R, İdefix, Demirören AVM, Kilim Mobilya, Ülker, TRT, TGRT, İhlas Ev Aletleri, Turkuaz Yayınevi, Milli Piyango, misli.com, iddia.com, ETS Tur, DHA, İHA’nın yanı sıra Doğuş Grubu bünyesindeki NTV, Star TV, Volkswagen, Günaydın Restoran ve Nusret yer alıyor.

Özel’in Saraçhane mitinglerindeki boykot çağrısı ardından kurulan websitesine mahkeme kararıyla erişim engeli getirildi. 25 Mart’ta kurulan websitesi sadece iki gün yayında kaldı.

Devam eden günlerde çeşitli üniversite öğrenci grupları, ‘ders boykotu’ yaparken, bunu yine öğrencilerin başlattığı ve sosyal medyada öne çıkan ‘ekonomik boykot’ kampanyaları takip etti.

ETKİNLİKLERİ İPTAL ETTİRDİ
Organizasyon firması DBL Entertainment’in de bağlı bulunduğu Dolmabahçe Şirketler Grubu’nun sahibi Abdülkadir Özkan, gazeteci Zafer Şahin’in X’te paylaştığı EspressoLab’e saldırı içerikli videoyu alıntılayıp, “Bu açık ve net sermaye düşmanlığıdır. Vatan hainliğidir,“ yorumunda bulundu.

Sonraki süreçte sosyal medya üzerinden Özkan’a ve şirketinin etkinliklerine yönelik boykot çağrıları yapıldı.

Dünyaca ünlü müzisyenlerin Türkiye temsilciliğini yapan Özkan, X’teki gönderisi üzerine başlayan ‘boykot’ dalgası sonrası tüm projelerden çekildiklerini Salı günü duyurdu.

Özkan, Bu doğrultuda, bu yıl DBL Entertainment şirketinin Norveçli şarkıcı Ane Brun’ı ve Güney Afrikalı komedyen Trevor Noah’ı Türkiye’de ağırlaması, organizasyon düzenlemesi bekleniyordu.

Boykottan ‘öğrenciler’ aracılığıyla haberdar olan Ane Brun, Instagram’daki gönderisinde, “Farkında değildim. Öğrencileri destekliyorum. Harekete geçiyorum,” ifadelerini kullanmıştı.

ÖZEL’DEN DESTEK
Son kampanya, 2 Nisan Çarşamba gününe yönelikti. İstanbul Üniversitesi, Galatasaray Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi gibi okullardan çok sayıda öğrenci Çarşamba günü hiçbir alım-satım yapmama taahhüdünde bulundu.

Kampanyaya gün içinde CHP Genel Başkanı Özgür Özel’den destek geldi.

Özel, sosyal medya platformu X’te yayınladığı gönderide, “Öğrencilere, annelere, babalara, kardeşlere yapılan bu zulme karşı gençlerin başlattığı tüketim boykotunu gönülden destekliyorum. Herkesi bu boykota katılarak tüketimden gelen güçlerini kullanmaya davet ediyorum,” çağrısında bulundu.

Özel’in desteğinden dakikalar sonra ise İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, ekonomik boykot kampanyası hakkında soruşturma açıldığını duyurdu.

Yazılı açıklamada, “İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, sosyal medya yayın organlarında halkın bir kesiminin ekonomik etkinlikte bulunmasını engellemeye yönelik, kamuoyunda ‘boykot’ çağrıları olarak bilinen ayrıştırıcı söylemler ve bu söylemleri yayan şahıslara yönelik re’sen ‘nefret ve ayrımcılık’ ile ‘halkı kin ve düşmanlığa tahrik’ suçlarından soruşturma başlattı,” dendi.

HÜKÜMETTEN TEPKİ YAĞDI
Öte yandan, 2 Nisan’daki boykot çağrılarına hükümet kanadından tepkiler gecikmedi. Kabinedeki birçok bakan, sosyal medya hesapları üzerinden boykot girişimine tepki gösterdi.

Ticaret Bakanı Bolat, boykot çağrıları nedeniyle ‘maddi kaybı’ olan esnafın, şirket sahibi ve hissedarlarının borçlar hukuku kapsamında tazminat davası açma hakkı olduğunu belirterek, “Bu konuda kimse tereddüt etmesin,” dedi ve ekledi: “Boykot çağrıları ekonomiyi sabotaj girişimidir. Özellikle haksız ticaret, rekabet unsurları içermektedir. Kendilerini ülkenin efendisi ve sahibi zanneden, ‘biz ne istersek o olur’ anlayışıyla hareket eden ama 22 yıldır hüsrana uğrayan, kendilerini birinci sınıf üstenci vatandaş görüp, halkımızın çok büyük çoğunluğunu adeta ikinci sınıf vatandaş görme kibrine ulaşan ve sınıfsal üstünlük savaşı veren dar çerçevedeki lüks ve rant debdebesi içinde olan çevrelerin beyhude girişimi olarak görüyoruz.”

NTV’ye göre, Bakan Bolat daha sonra da ‘alışveriş’ çağrısı yaptı: ”Bu noktada vatandaşlarımızı, özellikle bu azgın azınlığın ekonomiye, istihdama, halkımızın iş, aş ve gelir durumlarına sekte vurma çabalarına karşı dimdik durmaya davet ediyorum. Vatandaşlarımıza bir çağrım var. Eğer bugün, yarın, öbür gün ya da birkaç gün sonra yapacağınız alışveriş planınız varsa mutlaka 2 Nisan günü alışverişinizi, ticaretinizi yapmaya davet ediyoruz.”

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ise yaptığı açıklamada, “Bu çağrı ekonomik bağımsızlığımıza yönelik bir sabotajdır. Ekonomimize bir darbe girişimidir,” dedi.

AKP Sözcüsü Ömer Çelik de Özel’in 2 Nisan’da boykot çağrısı yapmasına ilişkin olarak, “Özgür Özel’in geldiği nokta bir siyasi muhalefet değil, Türkiye’yi topyekun tehdit etmektir,” dedi.

“Özgür Özel’in yeteneksiz siyasi performansı, siyasi tarihimizdeki en büyük ‘siyasi fanatizm’ ve ‘sosyal bölücülük’ olarak kayda geçmiştir,” diye ekledi.

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç ise, “Yerli sermayeyi hedef alan ve ticaret hayatını sabote etmeye yönelik bu sorumsuz linç girişimi, açıkça hukuka aykırıdır,” dedi.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, “Milli markaları boykot çağrılarıyla zayıflatmaya çabalamak Türkiye’nin ortak geleceğine zarar vermektir. Milletimiz bu tür oyunlara gelmez,” ifadelerini kullandı.

Ulaştırma Bakanı Abdulkadir Uraloğlu ise, “Boykot adı altında yürütülen kirli söylemler, bu milleti yıldıramaz. Aziz milletimiz neyin ne olduğunu bilir, ferasetiyle, basiretiyle her oyunu bozar,” dedi.

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı da üretimin, istihdamın, milli ekonominin işleyen çarklarına “çomak sokmaya çalışanlara karşı” milletin “gereken cevabı vereceğini” belirtti.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu da boykotu eleştiren isimlerden biri oldu.

“Üreten, istihdam sağlayan, yatırım yapan şirketlerin hedef haline getirilmesi ve boykot yanlış. Şirketlerimiz siyasi tartışmaların dışında tutulmalı,” diyen Hisarcıklıoğlu’na Özel’in yanıtı sert oldu.

Sosyal medya hesabında yaptığı paylaşımda Özel, Hisarcıkoğlu’na “Koskoca kurumu düşürdüğün hale bak” diyerek, “Biz senin birliğinde senden güçlüyüz. Üyelerinin önemli bir çoğunluğu bizimle. Çünkü ahlaki üstünlük bizde. Çünkü biz haklıyız. (…) Biz kazanacağız,” ifadelerini kullandı.

Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın, Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkanı Mahmut Asmalı da boykot karşıtı açıklamalarda bulundu.

İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan ise ülkede “ticari hayatı sekteye uğratacak, üretim hayatında olumsuz sonuçlar doğuracak çağrılar konusunda dikkatli ve duyarlı olunmalı” açıklamasını yaptı.
Öte yandan, Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) boykotu desteklediğini belirtti.

BOYKOTUN ETKİSİ NE OLABİLİR?
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) yaklaşık yüzde 60’ı hanehalkı harcamalarından oluşuyor. Bu nedenle, 2 Nisan boykotu ekonomik açıdan etkili olabilir. Bir gün boyunca alışveriş yapmamak, günlük harcamaların önemli bir kısmını durdurabilir ve bu da ekonomik faaliyetlerde belirgin bir düşüşe yol açabilir.

Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AK Parti) ekonomi politikası, sıcak para akışına ve sermaye desteğine büyük ölçüde dayanıyor. Sıcak para, kısa vadeli sermaye hareketleri olarak tanımlanıyor ve genellikle yüksek getiri beklentisiyle ülkeye giriyor. Bu tür sermaye akışları, ekonomik büyümeyi desteklerken aynı zamanda ekonomik kırılganlığı da artırabilir.

2 Nisan boykotu gibi geniş katılımlı ekonomik eylemler, tüketici harcamalarını azaltarak bu tür sermaye akışları ve dolayısıyla AK Parti’nin ekonomi politikası üzerinde etkili olabilir.

Ancak boykotun uzun vadeli etkilerinin sınırlı olacağı düşünülüyor. Bir günlük harcama kesintisi, sembolik bir anlam taşısa ve tüketicilerin gücünü gösterse de sürdürülebilir olmadığı için ekonomik sistem üzerinde kalıcı bir etki yaratması zor olabilir.

Uzmanlar bir günlük boykot gibi uygulamalar yerine spesifik boykotların daha etkili olacağı kanaatinde.

Örneğin, İsrail’in Filistinlilere yönelik politikalarına karşı küresel bir tepki olarak ortaya çıkan Filistin boykotunda spesifik markaların hedef alınması ile hatırı sayılır bir etki yaratılmış, bazı küresel şirketlerin büyüme tahminleri veya satışları düşmüştü.

Boykot, İsrail’in Filistin’e yönelik politikalarına tepki olarak belirli markaların ürünlerini satın almaktan kaçınmayı içeriyordu. Boykot edilen markalar arasında McDonald’s, Coca-Cola, Starbucks, Hewlett Packard, Siemens, Burger King, AHAVA, Puma, Carrefour, SodaStream, Domino’s Pizza, Pizza Hut, ve Axa gibi büyük şirketler bulunuyordu.

Dünyanın en büyük fast-food zincirlerinden biri olan McDonald’s 2024’ün ilk çeyreğinde dört yıl aradan sonra ilk defa satış hedefini kaçırmıştı.

McDonald’s’ın İcra Kurulu Başkanı Chris Kempczinski, Orta Doğu ve çevre bölgelerde İsrail-Gazze savaşı ile ilgili şirket hakkında yapılan “yanlış bilgilendirmeden” dolayı satışların önemli ölçüde olumsuz etkilendiğini açıklamıştı.

Starbucks’ın hisseleri de pek çok ülkede İsrail’i protesto amacıyla boykot edilmesinin ardından yüzde 7 değer kaybetmişti.

Euronews Türkçe