The Guardian’ın haberine göre; Magnox talaş depolama Silosu (MSSS) olarak bilinen geniş Cumbrian sahasındaki çürüyen bir binadan radyoaktif sıvı sızıntısının 2050 yılına kadar devam etmesi muhtemel görünüyor.

Guardian’ın aktardığı resmi bir belgeye göre, bu durum hız kazanırsa yeraltı sularını kirletme riski taşıyan “potansiyel olarak önemli sonuçlar” doğurabilir.

Cumbrian sahilinde 6 kilometrekarelik bir alana yayılan ve 11 bin 000 kişinin çalıştığı Sellafield, silah programlarından ve nükleer enerji üretiminden kaynaklanan nükleer atıkları depoluyor ve işliyor. Tesis, Avrupa’daki bu tür tesislerin en büyüğü.

KÜMÜLATİF RİSK UYARISI
Kasım 2022’de Sellafield yönetim kurulu üyelerine gönderilen ve Guardian tarafından görülen bir belge, nükleer güvenlikten asbest ve yangın standartlarına kadar uzanan başarısızlıklardan kaynaklanan “kümülatif risk” uyarısında bulunarak, tesis genelinde güvenliğin azalmasına ilişkin yaygın endişeleri dile getirdi.

“RİSKLER HALININ ALTINA İTİLİYOR”
İngiltere hükümetine radyasyonun sağlık üzerindeki etkileri konusunda danışmanlık yapan uzmanlar panelinde yer alan bir bilim insanı Guardian’a yaptığı açıklamada, Sellafield’deki sızıntının ve diğer kimyasal sızıntıların yarattığı risklerin “halının altına itildiğini” söyledi.

2001’deki bir AB raporu, Sellafield’de meydana gelebilecek bir kazanın, 1986’da Ukrayna’da meydana gelen ve beş milyon Avrupalıyı radyasyona maruz bırakan Çernobil felaketinden daha kötü olabileceği uyarısında bulunmuştu. Sellafield, Çernobil’den çok daha fazla radyoaktif madde içeriyor.

ABD’li yetkililer, Guardian’a ulaşan diplomatik yazışmalarda santralin tehlikeli altyapısı konusunda uyarıda bulundu. Birleşik Krallık ve ABD’nin nükleer teknoloji konusunda onlarca yıllık bir ilişkisi var.

İRLANDA VE NORVEÇ’LE GERİLİM YARATTI
Sellafield’in nasıl işletildiğine dair endişeler İrlanda ve Norveç hükümetleriyle de gerilime yol açtı.

Norveçli yetkililer sahada meydana gelebilecek bir kazanın radyoaktif parçacıkların güneybatıdan esen rüzgarlarla Kuzey Denizi’ne taşınmasına yol açabileceğinden ve bunun Norveç’in gıda üretimi ve yaban hayatı için yıkıcı sonuçlar doğurabileceğinden endişe ediyor.

Guardian’a konuşan üst düzey bir Norveçli diplomat, Oslo’nun “bu kadar tehlikeli bir şeyi kısıtlı bir bütçe ve şeffaflık olmadan yürütmek” yerine, daha güvenli bir şekilde işletilebilmesi için sahanın finansmanına yardımcı olmayı teklif etmesi gerektiğine inandıklarını söyledi.

İrlanda hükümeti, tesisin çevre üzerindeki etkisine ilişkin endişeler nedeniyle 2006 yılında Sellafield’i bir BM mahkemesine havale ederek bu tesise karşı harekete geçmeye çalışmıştı.

Bilim insanları, istatistiksel modelleme kullanarak “devam eden radyolojik doz değerlendirmeleri” yoluyla MSSS’den sızıntının halk için yaratacağı riski tahmin etmeye çalışıyorlar.

SIZINTI 3 YILDAN FAZLA SÜREDİR DEVAM EDİYOR
Sellafield, geçmişi 1960’lara dayanan ve “Birleşik Krallık’taki en yüksek tehlikeye sahip nükleer tesislerden biri” olarak tanımlanan MSSS’den onlarca yıllık nükleer atığı çıkarmaya çalışıyor ve bu işin en az 20 yıl sürebileceğini söylüyor. Üç yıldan fazla bir süredir sızıntı yapıyor.

Haziran ayında Nükleer Düzenleme Ofisi (ONR) tarafından hazırlanan bir raporda, sızıntıdan kaynaklanan mevcut riskin Sellafield tarafından “makul ölçüde uygulanabilir olduğu kadar düşük” olarak kabul edilmesine rağmen, bilim adamlarının sızıntının tam ölçeğinin ve yeraltı suyunu kirletme hızının belirsiz olduğu konusunda giderek daha fazla endişe duydukları belirtildi.

2019 yılında Sellafield, depolama ünitesinden ONR’ye bir sızıntı olduğunu bildirdi. Sızıntı sonraki iki yıl içinde önemli ölçüde kötüleşti ve daha önce rapor edilmemiş bir belge, tesisten her gün 2,3-2,5 metreküp radyoaktif “likör” sızdığını ortaya koyuyor.