Sismik izolatör sonradan yerleştirilebiliyor mu? Maliyeti ne kadar?

"Şu anda deprem yalıtımlı bir bina projesi yaptırmak istediğinizde tecrübeli proje firma sayısı yok denecek kadar az. Bu işi yapabilecek tecrübeli mühendis sayısı da çok sınırlı. Bu tür yeni teknolojilerin üniversite eğitiminden başlanarak verilmesi şart.”

Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremlerin ardından gözler sismik izolatörlere çevrilmiş durumda. TRT Haber’den Sertaç Aksan Türkiye’de sismik izolatör üreten Teknolojik İzolatör Sistemleri (TİS) Genel Müdürü Uğurcan Özçamur’a sismik izolatör ile ilgili merak edilen soruları sordu.

Sismik izolatör nasıl çalışıyor?
Özçamur, deprem izolatörü ya da sismik izolatör olarak adlandırılan deprem yalıtımı sisteminin çalışma mantığının aslında çok basit olduğunu, yapının temeliyle kendisi arasına bir takım özel cihazlar yerleştirdiklerini söylüyor. Cihazlar yapıyı temelinden tamamen ayıracak şekilde yani düşey taşıyıcı kolonların her birine 1 adet olacak şekilde uygulanıyor. Bu cihazlar yapının kendi ağırlığını taşıyabiliyor ve yatay yönde de oldukça esnek davranabiliyor.

Özçamur, “Bir sarsıntıda deprem hareketini bu cihazlar kendi içerisinde karşılıyor ve yapının bir nevi ‘deprem savunmasını’ yapıyor. Sadece kiriş, kolon gibi yapısal elemanları değil içerdeki tüm bileşenleri korunuyor” dedi.

‘Yerli üretim başlayınca fiyatlar düştü’
Özçamur, dünyada deprem izolatörü üretebilen 12 ya da 13 firma olduğunu söylüyor. Özçamur, Türkiye’de yerli imkanlarla deprem izolatörü üretilmeden önce ithal edilen ürünlerin fiyatlarının yüksek olduğunu, yerli üretim başlayınca yabancı firmaların da yüzde 50-60 arasında indirime gittiğini anlatıyor.

‘Sistem depremde görevini yerine getirdi’
Özçamur, “Malatya’da depremlerin ardından bölge halkı hastaneye akın etmiş. ‘En güvenli yer burası’ algısı vardı. Bizim deprem bölgesinde izolatör sistemini kurduğumuz 8 hastane bulunuyor. Hepsini tek tek inceledik. Sistem görevini başarıyla yerine getirdi ve hepsi tam not aldı. Deprem bölgesindeki hastanelerde kurulu sismik izolatörlerin verilerini de inceledik. Kiminde 4-5 santimetre hareket olmuş kiminde 25 santimetre. Sistem güçlü sarsıntıya rağmen üzerine düşeni yaptı ve kimsenin burnu bile kanamadı” diyor.

Eski binalara izolatör koyulabiliyor mu?
Uğurcan Özçamur’a göre eski yapıların bu sistemle güçlendirilmesi teoride mümkün ancak gerçekte uygulaması çok zor. Bu sistemin kurulması için ciddi mühendislik hesaplamaları gerekiyor. “Bir binada var olan kusurları deprem izolatörüyle örtemezsiniz. Mecbur kalınırsa yapılabilir mi? Evet yapılır. Ancak beklediğiniz performansı sağlayamama ihtimali bir hayli yüksek” diyor.
Deprem izolatörü kurulması planlanan yapılarla ilgili bir diğer önemli nokta da bu binaların bitişik nizam olamayacağı gerçeği. Bitişik nizam apartmanlarda hareket alanı olmadığı için izolatör sisteminin kullanımı mümkün değil.

Peki, bir binaya deprem izolatörü koymanın maliyeti ne kadar?
Uğurcan Özçamur’a göre günümüz koşullarında fiyatlar düşünüldüğünde deprem izolatörüne sahip bir binada oturmanın maliyeti oldukça makul. Şunları söylüyor:
“Bu sistem projeye özel tasarlandığı için birim fiyatı çok değişken olabiliyor. Ama biz kaba bir hesapla şunu söylüyoruz. Arsa payını hariç tutarsak bir binanın yapım maliyetinin yüzde 10’unu aşmıyor bu sistemin kurulması. Arsa payını da eklerseniz zaten bu oradan daha da aşağı düşüyor. Maliyet meselesinin yanında en önemli hususlardan biri de zaman. Zemin etüdü bittikten sonra proje süresine ortalama 4 ay eklenmesi gerek. Şu anda deprem yalıtımlı bir bina projesi yaptırmak istediğinizde tecrübeli proje firma sayısı yok denecek kadar az. Bu işi yapabilecek tecrübeli mühendis sayısı da çok sınırlı. Bu tür yeni teknolojilerin üniversite eğitiminden başlanarak verilmesi şart.”

Deprem sonrası ne oluyor?
Bu sistemle ilgili en çok merak edilen konulardan biri de depremin ardından ne olduğu sorusu. Anlatılanlara göre sistem depremin ardından normal çalışmaya devam ediyor. Özçamur, izolatörlerin ömrünün bina ömrüyle eşdeğer olduğunu söylüyor.