Bugün Kıbrıs/Ayşemden Akın
Yüksek Mahkeme ile Barolar Birliği’nin yıllar sonra verdiği ortak mesaj, yargıda gecikmelerin artık toplumsal ve ekonomik maliyete dönüştüğünü ortaya koydu. 1985’ten beri değişmeyen yapının ülkenin bugünkü ölçeğini taşıyamadığı belirtildi.
Yeni istinaf mahkemeleri, kaza idare mahkemeleri ve genişletilmiş Yüksek Mahkeme yapısı ile hem uzmanlaşma hem hız hedefleniyor. Özerdağ ve Esendağlı, “Adaletin hızlanması ülkenin refahına doğrudan katkıdır” dedi.
Dört maddelik anayasa paketinin siyasi manipülasyona kapalı, sade bir soruyla referanduma götürülmesi çağrısı yapıldı. AİHM standartlarıyla uyum ve modern üç dereceli sisteme geçiş hedefi vurgulandı.
Yüksek Mahkeme, artan iş yükü, uzun yargılama süreleri ve uzmanlaşma eksikliği nedeniyle yargı sisteminin tıkandığını belirterek, anayasal düzeyde dört maddede değişiklik yapılmasını önerdi. Yargı organları, reformların “siyasetten bağımsız, yalnızca yargıya odaklı” bir referandumla en geç Mart 2026’ya kadar halka sunulmasını talep ediyor.
Yüksek Mahkeme’nin Bugün Kıbrıs’ın da katıldığı gazetecileri bilgilendirme toplantısında aktarılan reform paketi, hem yargılamanın hızlanması hem de uluslararası standartlara uyum açısından “zorunlu bir dönüşüm” olarak nitelendirildi.
“8 YARGIÇLA 40 YILIN YÜKÜNÜ TAŞIYORUZ”
1985 Anayasası ile belirlenen 1 başkan ve 7 üyeden oluşan Yüksek Mahkeme, bugün hem Anayasa Mahkemesi, hem Yüksek Seçim Kurulu, hem de Yüksek Adliye Kurulu görevlerini yürütüyor. Ülke nüfusunun ve dava çeşitliliğinin katlanarak arttığına işaret eden yargı mensupları, “Mevcut kadro sürdürülebilir değil” değerlendirmesinde bulundu.
“DÖRT MADDELİK” ANAYASA REFORMU PAKETİ
1. Madde 143 – Yüksek Mahkeme’nin Yapısı
• 1 başkan + 7 yargıç olan yapı, 1 başkan + 10 yargıç (toplam 11 üye) şeklinde genişletilecek.
• Bu artışla Yargıtay’ın hukuk, ceza ve aile daireleri; Yüksek İdare Mahkemesi heyetleri ve seçim/anayasa görevleri için uzmanlaşmış yapılar oluşturulacak.
2. Madde 152 – İdari Yargıda Reform
• Tüm idari davaların doğrudan Yüksek İdare Mahkemesi’ne gelmesi nedeniyle yaklaşık 800 dosyalık bir birikme oluştu.
• Daha basit idari işlemler için “Kaza İdare Mahkemeleri” kurulacak; YİM bu davalarda istinaf makamı olacak.
• Taşınmaz Mal Komisyonu, Bakanlar Kurulu kararları gibi kritik davalar yine doğrudan YİM’e gelecek.
• AİHM standartları gereği “iki dereceli idari yargı” sistemi anayasal güvenceye alınacak.
• YİM’in iptal yanında “doğrudan tazminat” kararı verebilmesi anayasal hale getirilecek; vatandaşın ayrıca hukuk davası açma zorunluluğu kalkacak.
3. Madde 151 – Üç Dereceli Yargı
• Mevcut sistem: Kaza Mahkemeleri → Yargıtay (iki dereceli).
• Yeni sistem: Kaza Mahkemeleri → İstinaf Mahkemeleri → Yüksek Mahkeme.
• Böylece Yargıtay yalnızca “ilke ve içtihat” niteliğindeki dosyalara odaklanacak.
• Güney Kıbrıs’ın AB tavsiyesiyle 2021’de benimsediği yapı ve Türkiye, İngiltere, ABD gibi örnekler referans gösterildi.
4. Madde 155 – Alt Mahkemeler
• Yeni kurulacak İstinaf Mahkemeleri ve Kaza İdare Mahkemeleri anayasada tanımlanarak yargı hiyerarşisine netlik kazandırılacak.
Geçiş Maddesi
• Yeni düzenlemelerin hayata geçmesi için 1–2 yıllık geçiş süresi öngörülüyor.
REFORMLARIN GEREKÇESİ: “UZUN YARGILAMALAR EKONOMİYİ VE TOPLUMU ZORLUYOR”
Yargı temsilcileri, önerilerin yalnızca hukuki değil ekonomik gerekçelere de dayandığını belirtti:
• Yargılamaların hızlanması.
• Yargıda uzmanlaşma ve kalite artışı.
• İş dünyasında öngörülebilirliğin artması.
• Uluslararası standartlarla uyum ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kriterlerine yaklaşım.
• Yatırım ortamının iyileşmesi.
SİYASİ SÜREÇ: “REFERANDUM SEÇİMLERDEN AYRI YAPILMALI”
Yüksek Mahkeme Başkanı, reformların tüm siyasi partiler tarafından “makul ve gerekli” bulunduğunu, Maliye Bakanlığı’nın ise bütçe açısından bir engel görmediğini aktardı.
• Referandumun, 2026–2027 seçim dönemlerinden bağımsız halde yapılması isteniyor.
• En geç Mart 2026 hedefleniyor.
• Soru, yalnızca yargıyla ilgili dört maddeyle sınırlı olacak:
“Bu anayasa değişikliklerini onaylıyor musunuz?”
Yargıya göre, 2014 ve 2020 referandumlarının başarısızlığı “çok sayıda madde, çok fazla siyaset ve manipülasyon” nedeniyle yaşandı.
ELEŞTİRİLER VE YANITLAR
Toplantıda kamuoyunda dile getirilen bazı endişelere de yanıt verildi:
• “Anayasa fazla detaylanıyor” eleştirisi:
Yargı, temel ilkelerin anayasada yer almasının siyasi müdahaleleri önlemek için zorunlu olduğunu belirtti.
• “Adalet Bakanlığı kurulacak” korkusu:
Değişikliklerin Yüksek Adliye Kurulu yapısına dokunmadığı, yürütmeye yeni bir yetki verilmediği vurgulandı.
• “Dava süreleri ve avukatlık masrafları artacak” iddiası:
İstinaf Mahkemeleri sayesinde Yüksek Mahkeme’ye yalnızca önemli dosyaların gideceği, böylece süreçlerin hızlanacağı ifade edildi.
• “Yargı neden anayasa taslağı hazırlıyor?” sorusu:
Yargı, kendi sorunlarını en iyi analiz eden kurumun kendisi olduğunu ve siyasetin desteğiyle ilerlemek istediğini belirtti.
Konuşmacılar, 40 yılda değişen toplumsal ve ekonomik yapının mevcut yargı düzenini işlevsiz bıraktığı görüşünde birleşti. Yapılacak anayasa değişikliklerinin, “adil, hızlı ve modern bir yargının temel şartı” olduğu vurgulandı.