Bugün Kıbrıs
Kıbrıs, yerel doğalgaz üretiminin azaldığı ve talebin önemli ölçüde arttığı bir dönemde, Chevron’un işlettiği Aphrodite doğalgaz sahasında üretilen tüm gazı Mısır’a satmayı planlıyor. Financial Mirror‘un haberine göre bu durum, Kıbrıs hükümeti ile ABD enerji devi Chevron arasında yaşanan anlaşmazlıkların çözümüne de katkı sağlayabilir. Kıbrıs, gaz sahasının işletilmesinde yaşanan gecikmelerin sözleşmeye aykırı olduğu konusunda uyarıda bulunmuş ve lisansın iptal edilmesi tehdidinde bulunmuştu.
Orta Doğu Ekonomik Araştırmaları (MEES) raporuna göre, Mısır, 17 Şubat’ta Kahire’de, Kıbrıs’taki iki önemli açık deniz gaz sahasından faydalanmak amacıyla iki anlaşma imzalamayı planlıyor. Bunlar, Chevron tarafından işletilen 3,5 trillion cubic feet (tcf) kapasiteli Aphrodite ve Eni tarafından işletilen 2,5 tcf kapasiteli Cronos sahalarıdır.
Mısır Petrol Bakanlığı, Eni ve ortağı TotalEnergies ile birlikte, Eni tarafından işletilen Damietta’daki Segas tesisinden tüm Cronos gazının sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) olarak ihraç edilmesini öngören bir Hükümet Ev Sahibi Anlaşması (HGA) imzalamayı bekliyor. Mısır Petrol Bakanı Karim Badawi, bu anlaşmanın Kıbrıs’ta mevcut yeraltı potansiyelinin ortaya çıkarılmasını kolaylaştıracağını ve Mısır’ın altyapısını kullanarak gaz ihracını gerçekleştirmeyi amaçladığını belirtti.
HGA’nın detayları henüz netleşmemiş olsa da, Eni ve Total’in 2027’de ilk gazı elde etmeyi umduğu Lefkoşa ile bir geliştirme planı üzerinde anlaşmaya varılması bekleniyor. Lefkoşa, bu planın Mart ayı sonuna kadar sunulmasını talep ediyor ve bu bağlantının Mısır tarafındaki Eni’nin Zohr sahasına 60 km uzaklıkta olacağı belirtiliyor.
Badawi ve Kıbrıslı Rum Enerji Bakanı George Papanastasiou arasındaki son görüşmelerde, Zohr kara tesislerini Damietta LNG tesisine bağlayacak yeni bir boru hattı inşa etme olasılığı da gündeme geldi. Cumhurbaşkanı Abdülfettah el Sisi, Ocak ayı başında Kıbrıs ve Yunanistan liderleriyle gerçekleştirdiği üçlü toplantıda, Cronos gazının tamamının ihracatını taahhüt etti. Ancak, HGA’nın bağlayıcı niteliği olsa da, Cronos gazının bir kısmının belirli koşullar altında iç pazara yönlendirilmesine dair hükümlerin bulunduğu ifade ediliyor.
Mısır, iki yıl içinde daha fazla doğal gaza acil ihtiyaç duyacak. Yenilenebilir enerji kapasitesinin artmasına rağmen, elektrik üretimi için doğalgaza olan talebin azalması mümkün olsa da bu durumun 2026’dan önce gerçekleşmesi beklenmiyor. Mısır, iç pazarı için daha fazla Kıbrıs gazı temin etmek amacıyla harekete geçmiş durumda.
Papanastasiou, Kıbrıs, Mısır ve Aphrodite ortakları (Chevron %35, Shell %35, İsrail’in NewMed Energy %30) arasında bir Mutabakat Zaptı imzalanacağını dile getirdi. MEES’in edindiği bilgilere göre, bu anlaşma tüm Aphrodite gazının Mısır iç pazarına güvence altına alınmasını öngörüyor. Aphrodite sahası yaklaşık 13 yıl önce keşfedilmiş olsa da, Kıbrıs’ın ilk gaz üreticisi olma yolundaki başlıca aday olan Cronos, 2022’de keşfedilmiştir.
Chevron, Kıbrıs’ın ortaklara sözleşme ihlali bildiriminde bulunmasının ardından Ağustos ayında Mısır’a gaz transferi öngören bir geliştirme planı sundu. Eylül ortasında, her iki taraf da dostane bir çözüm bulmak için ihlal bildirimine ilişkin süreyi dördüncü ay boyunca dondurmaya karar verdi; süre Şubat ortasına kadar uzatıldı.
MEES, görüşmelerin son aşamada olduğunu ve Lefkoşa’nın nihai bir versiyon aldıktan sonra geliştirme planını onaylamasının muhtemel olduğunu bildiriyor. Kıbrıs planı onaylarsa, ihlal bildirimini geri çekecek ve sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılabilecek. Ancak, şartlar üzerinde anlaşmaya varılsa bile, nihai yatırım kararının (FID) 2027’den önce gerçekleşmesi beklenmiyor.
Kıbrıs, bu anlaşmalara imza atarak bölgede artan etkisini göstermek istiyor. Ancak, şu anda dikkatler, ABD’li ExxonMobil’in 5. Blok’ta yürüttüğü Elektra sondajı üzerinde yoğunlaşmış durumda; bu sondajın öncesindeki kaynak tahminleri 30 tcf kadar yüksek bir potansiyel taşıyor.