Çarşamba günü yayınlanan yeni bir çalışma, AIDS (Edinilmiş Bağışıklık Yetersizliği Sendromu) tedavisi kapsamında yılda iki kez yapılan bir aşının kadınlarda yeni enfeksiyonları önlemede yüzde 100 etkili olduğunu ortaya koydu.
Araştırmacılar, Güney Afrika ve Uganda’da yaklaşık 5.000 kişi üzerinde yapılan çalışmada aşı olan genç kadın ve kızlarda enfeksiyon görülmediğini bildirdi.
Günlük korunma hapları verilen grubun ise yaklaşık yüzde 2’sinin enfekte seks partnerlerinden HIV kaptığı belirtildi.
Güney Afrikalı doktor Salim Abdool Karim iğnelere ilişkin olarak, “Bu düzeyde bir koruma görmek şaşırtıcı,” dedi.
Güney Afrika’nın Durban kentindeki bir AIDS araştırma merkezinin yöneticisi olan Karim, araştırmanın bir parçası değil.
Amerikan ilaç üreticisi Gilead tarafından üretilen ve Sunlenca olarak satılan iğneler Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Kanada, Avrupa ve diğer ülkelerde onaylanmış olmakla birlikte sadece HIV tedavisi için kullanılıyor.
Şirket, enfeksiyondan korunmak için kullanmak üzere izin almadan önce erkeklerde yapılan test sonuçlarını beklediğini belirtti.
‘Tüm damgalamayı ortadan kaldırıyor’
Kadınlarda elde edilen sonuçlar çarşamba günü New England Journal of Medicine’de yayınlandı ve Almanya’nın Münih kentinde düzenlenen bir AIDS konferansında tartışıldı.
Çalışmanın masraflarını Gilead karşılarken, araştırmacılardan bazıları ise şirket çalışanı. Şaşırtıcı derecede cesaret verici sonuçlar nedeniyle çalışma erken durduruldu ve tüm katılımcılara lenacapavir olarak da bilinen aşılar önerildi.
HIV enfeksiyonunu önlemenin prezervatif ya da günlük haplar gibi başka yolları olsa da Afrika’da düzenli kullanım sorun teşkil ediyor.
Yeni çalışmada, Gilead’ın Truvada veya Descovy önleme hapları verilen katılımcıların sadece yaklaşık yüzde 30’u bu hapları kullanırken, bu rakam zamanla düştü.
Güney Afrika, Masiphumelele’deki Desmond Tutu Sağlık Vakfı’nda Gilead araştırmasının yürütülmesine yardımcı olan Thandeka Nkosi, yılda iki kez aşı olasılığının hastalar için “devrim niteliğinde bir haber” olduğunu söyledi.
“(Aşılar) katılımcılara bir seçenek sunuyor ve HIV’i önlemek için hap almanın etrafındaki tüm damgalamayı ortadan kaldırıyor.”
AIDS’in yayılmasını durdurmak için çalışan uzmanlar, Sunlenca aşıları konusunda heyecanlı ancak Gilead’ın aşılara en çok ihtiyaç duyanlar için henüz uygun bir fiyat belirlememiş olmasından endişe duyuyor.
Şirket, “gönüllü lisanslama programı” uygulanacağını, yani sadece belirli sayıda üreticinin bu aşıları üretmesine izin verileceğini açıkladı.
Cenevre merkezli Birleşmiş Milletler AIDS ajansının icra direktörü Winnie Byanyima “Gilead, HIV salgınının gidişatını değiştirebilecek bir araca sahip,” dedi.
Byanyima, kuruluşunun Gilead’ı Sunlenca’nın patentini, jenerik ilaç üreticilerinin dünya çapında yoksul ülkeler için ilaçların ucuz versiyonlarını üretmelerine izin veren geniş sözleşmeleri müzakere eden BM destekli bir programla paylaşmaya çağırdığını söyledi.
HIV tedavisi olarak ilacın ABD’deki yıllık maliyeti 40.000 dolardan (36.842 euro) fazla ancak bireylerin ödediği miktar değişiklik gösteriyor.
Kalıcı korumaya en çok ihtiyaç duyan kadınlar
Sınır Tanımayan Doktorlar’dan Dr. Helen Bygrave yaptığı açıklamada, enjeksiyonların “yeni enfeksiyon oranının en yüksek olduğu ülkelerde kullanıma sunulması halinde salgını tersine çevirebileceğini” söyledi.
Bygrave, Gilead’a Sunlenca için tüm ülkelerin karşılayabileceği bir fiyat çağrısında bulundu.
Gilead’tan geçtiğimiz ay yapılan bir açıklamada ise Sunlenca’nın yoksul ülkelerde önleme için ne kadara mal olacağını söylemek için henüz çok erken olduğu ifade edilmişti.
Gilead’ın klinik geliştirmeden sorumlu kıdemli başkan yardımcısı Dr. Jared Baeten, şirketin halihazırda jenerik ilaç üreticileriyle görüştüğünü ve “hızlı hareket etmenin ne kadar önemli olduğunu” anladığını söyledi.
İki ayda bir verilen bir başka HIV önleme aşısı olan Apretude, Afrika da dahil olmak üzere bazı ülkelerde onaylanmıştı. Hasta başına yıllık yaklaşık 180 dolara (166 euro) satılan bu aşı, çoğu gelişmekte olan ülke için hala oldukça pahalı.
Byanyima, uzun süreli korumaya en çok ihtiyaç duyan kişilerin aile içi şiddet mağduru kadın ve kız çocukları ile eşcinsel ilişkilerin suç sayıldığı ülkelerdeki eşcinsel erkekler olduğunu söyledi.
Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Programı’na (“Joint United Nations Programme on HIV/AIDS” – UNAIDS) göre, 2022 yılında dünya genelinde yeni HIV enfeksiyonlarının yüzde 46’sı, Afrika’da erkeklere kıyasla HIV’e yakalanma olasılığı üç kat daha fazla olan kadın ve kız çocuklarında görüldü.
Byanyima, Sunlenca ile ilgili haberleri, HIV enfeksiyonunu bir ölüm cezasından kronik bir hastalığa dönüştürebilecek AIDS ilaçlarının yıllar önce keşfedilmesiyle karşılaştırdı.
O dönemde Güney Afrika Devlet Başkanı Nelson Mandela, ilaçlara daha geniş erişim sağlamak için patentleri askıya almış; daha sonra fiyat, hasta başına yıllık yaklaşık 10.000 dolardan (9.210 euro) yaklaşık 50 dolara (46 euro) düşmüştü.
YILDA 1.3 MİLYON KİŞİ ENFEKTE OLUYOR
Desmond Tutu Sağlık Vakfı’nda sağlık çalışanı olan Olwethu Kemele, aşıların HIV’den korunmak için gelenlerin sayısını arttırabileceğini ve virüsün yayılmasını yavaşlatabileceğini düşünüyor.
Kemele, genç kadınların, erkek arkadaşlarının ve aile üyelerinin sorularından kaçınmak için genellikle hapları sakladıklarını belirterek, “Bu durum kızların tedaviye devam etmesini zorlaştırıyor,” dedi.
UNAIDS tarafından pazartesi günü yayımlanan bir rapora göre, 2023 yılında 1980’lerin sonlarından bu yana herhangi bir noktada olduğundan daha az insan AIDS’e yakalandı.
Raporda, dünya liderlerinin kaynakları arttırması ve insan haklarını güçlendirmesi halinde AIDS’in ortadan kaldırılabileceği ifade edildi.
Dünya genelinde her yıl yaklaşık 1.3 milyon kişiye bulaşan HIV, çoğunluğu Afrika’da olmak üzere 600.000’den fazla kişinin ölümüne neden oluyor.
Dünya genelinde HIV ile yaşayan 39.9 milyon kişiden 9.3 milyonu, yani yaklaşık dörtte biri yeterli derecede tedavi görmüyor. İstatistiklere göre, her dakika bir kişi AIDS’e bağlı nedenlerden hayatını kaybediyor.
Tedavide başarılı bir ilerleme kaydedilmiş olmasına rağmen, enfekte olmuş her dört kişiden birinin hala tedaviye erişimi yok.
Afrika’da önemli ilerlemeler kaydedilirken, Doğu Avrupa, Latin Amerika ve Orta Doğu’da HIV enfeksiyonları artıyor.
AIDS konferansında sunulan diğer bir araştırmada, Liverpool Üniversitesi’nden Andrew Hill ve meslektaşları, Sunlenca üretiminin 10 milyon kişiyi tedavi edecek şekilde genişletildiğinde, fiyatın tedavi başına yaklaşık 40 dolara (37 euro) düşeceğini tahmin ediyor.
Hill, sağlık yetkililerinin Sunlenca’ya mümkün olan en kısa sürede erişim sağlamasının kritik önem taşıdığını belirterek, “Bu, bir HIV aşısına ulaşabileceğiniz kadar yakın,” dedi.