Türkiye’de elektrik dağıtımı 10 yıldır bütünüyle özel sektörün elinde. Ülkenin dört bir yanında elektrik hatlarını parselleyen şirketlerin gözü kârdan başka bir şey görmüyor. Altyapı yatırımları buna göre planlanıyor, maliyetler düşürülüyor, ne bakım ne de onarım yapılıyor.
Elektrikte özelleştirmenin faturası yalnızca şişirilen faturalarla ödenmiyor. Kimi günler süren kesinti sonunda donarak, kimi elektrik hattından çıkan yangında, kimi de yağmurlu bir günde açıkta bırakılan kablolar nedeniyle hayatını kaybediyor. Holdingler halkın canına kastediyor.
DEDAŞ’IN KESİNTİLERİ HASTA ÇOCUĞU NEFESSİZ BIRAKTI
Son örnek Şırnak İdil’de yaşandı. 6 yaşındaki Azad Ay, Serebral Palsi hastalığı nedeniyle solunum cihazına bağlı yaşıyor.
Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin (DEDAŞ) sık sık yaptığı elektrik kesintileri nedeniyle Ay’ın solunum cihazı yandı. Maddi durumu iyi olmayan aile SGK’ya destek başvurusunda bulundu. Ancak aileye “cihazımız yok” yanıtı verildi. Çözüm olarak “çocuğunuzu hastaneye yatırın” denildi. Bu defa bozuk yollar nedeniyle ambulans eve ulaşamadı. Aile hastaneye gidebilmek için cihazlarıyla birlikte bozuk yolu yürümek zorunda kaldı.
Mezopotamya Ajansı’na konuşan baba Nurullah Ay, DEDAŞ’ın oğlunun hayatını nasıl riske attığını şu sözlerle anlattı:
“Çocuğum sık sık yoğun bakıma alınıyor. Çocuk yoğun bakıma girdiği zaman da bir ay boyunca kalıyor. Sürekli olarak çocuğumu yoğun bakıma konulmasını istemiyorum. 2-3 yıldır hastalığını takip ediyoruz. Oğlumun tedavi edilecek bir hastalığı yok. Sadece cihaza ihtiyacı var. DEDAŞ elektriği sürekli kestiği için zor durumda kalıyoruz ve oğlum nefessiz kalıyor.”
Altı yaşındaki çocuğun hayatını riske atan DEDAŞ, üstüne aileden 37 bin lira istedi. Evdeki elektrik sayacının yerini değiştiren şirket, bu değişikliğin kullanıcı tarafından yapıldığını savundu ve para cezası kesti.
ALTYAPI ÇÖKTÜ, KESİNTİLER ARTTI
Benzer şikayetler yurdun dört bir yanında giderek çoğalıyor. Hava sıcaklığının rekor kırdığı günlerde kesinti sayısı da arttı. Şikayetlerini elektrik dağıtım şirketlerine ulaştıramayan yurttaşlar, sorunlarını internetteki çözüm platformlarında dile getirdi.
Sayısı binleri bulan bu şikayetlerde yetersiz altyapı çalışmaları, plansız kesintilerde tüketicilere haber verilmemesi, bazı bölgelerde düşük ya da yüksek voltajlı gelen elektrikten yakınılıyor.
O şikayetlerden bazıları şöyle:
“Her gün 8 daireli binada 4 dairenin elektriği varsa diğer dairelerin yok. 2 buçuk yıl önce aldığım buzdolabının motoru yandı. Uyku apnesi hastasıyım ve elektrik kesinleri yüzünden cihazı kullanamıyorum. Uykuda ölürsem bunun sorumlusu elektrik dağıtım firmasıdır.”
“İzmir, Buca’da yaşıyoruz. Son üç gündür sürekli elektrik kesintisi oluyor. Evdeki elektrikli aletlerde sorun çıkması an meselesi. 72 saatte toplam 10 saat elektrik verildi. Havanın bu kadar sıcak olduğu zamanlarda klimasız bir şekilde sıcak havaya maruz bırakıldık.”
“Uzay çağında ilkel yaşamı bizlere sunduğunuz için teşekkürler. Ülkede mazot fiyatının artmasına sizin gibi şirketlerin katkısı büyük. Sayenizde jeneratörler hiç kapanmıyor.”
UZAYAN ARIZALAR YÜZÜNDEN SU DA KESİLDİ
“İzmit-Kartepe bölgesinde hava sıcak demeden, evde çalışan demeden, bebeği olan demeden sürekli uzun saatler süren elektrik kesintisi yaşıyoruz. Hizmet denen bir şey yok ortada ve ciddi anlamda bıktık. Yapamıyorsanız gidin.”
“Erzincan Tercan ilçesi Kargın Beldesi’nden diyorum ki, bu elektrik meselesini neden net bir çözüme kavuşturmayı düşünmüyorsunuz? Aralıklarla sürekli elektrik kesintisi ile mağduriyet yaşıyorum çünkü cihazlara bağlı yaşıyorum. Özellikle hafta sonları sizin yüzünüzden boğularak uyanıyorum. Ya çözüm üretin ya da bırakın bilen birileri yapsın bu işi, yeter artık.”
“Aydın/Didim’de ikamet ediyorum. Planlı bakım gözükmüyor, bildirilmiyor da ama arıza kaynaklı elektrik kesintisi yaşıyoruz. Burası yazın 40 derece üstüne çıkan bir turizm beldesi. Yazın nüfusta aşırı artış gözüküyor, bu bir sürpriz değil. Buna göre trafoların bakımını önceden yapabilirsiniz, varsa eksiklik tamamlayabilirsiniz. Yazın sıcağında 4 saat elektrik kesintisi yaşıyoruz ve beraberinde su kesintisine de yol açıyor. Ayrıca bu bizim ücretsiz aldığımız bir hizmet değil. Faturaları günü gününe ödememizi bekliyorsanız, bize bu mağduriyeti yaşatmaya hakkınız yok. Aldığınız ücretin karşılığını verin!”
“ELEKTRİK DAĞITIMI DERHAL DEVLETLEŞTİRİLSİN”
“İzmir Buca İnönü Mahallesi’nde esnafım. 4 gündür, günde 18 saat elektrik kesintisi yaşıyoruz. Marketimde dondurma, süt ürünleri, şarküteri ürünleri bozuldu. Bu nasıl bir dağıtım şirketi? Trafo kaldırmıyormuş. Her sene aynı problemler. Benim bu zararımı kim karşılayacak? Bir muhatap bulmak istiyorum. Gerekirse artık savcılığa başvuru yapacağım.”
“Elektrik dağıtım şirketi, Antalya- Döşemealtı’nda yaşayanları bezdirmeye devam ediyor. Sabah 09.00’da 37 derece ve bugün 40 derece olacak. Bilhassa en sıcak zamanları ya da kış aylarında isek en soğuk zamanları seçip, sık sık kesinti yapıyorlar. Şikayetçiyiz! Artık burada yaşayanları bıktırmış vaziyetteler. Alternatif bir elektrik şirketi olması gerekirdi ki ondan satın alalım. Bu tekelciliktir. Bu mu rekabetçi sistem? Rekabetçi serbest piyasa sisteminiz batsın! Elektrik dağıtımı derhal devletleştirilsin.”
BORÇLUYA ASLAN, ALACAKLIYA KUZU
Bu ay zamlanan elektrik tarifesinde aslan payı enerji bedeline (yüzde 2,5) değil, dağıtım bedeline (yüzde 58,8) yapıldı.
Bugün faturaların yalnızca yüzde 23,8’i enerji bedelinden, yüzde 65,9’u dağıtım bedelinden oluşuyor. Şirketler 50 kuruşun altında bir bedelle temin ettikleri birim elektrik enerjisini 1,36 liraya tüketiciye ulaştırıyor.
Elektrik dağıtımını elinde tutan bir avuç şirket, sağlayamadığı hizmete karşın milyarlarca lira borçlandığı kamudan ödemelerini eksiksiz almayı sürdürüyor.
TEDAŞ, sokak aydınlatması için dağıtım şirketlerine her ay düzenli olarak ödeme yapıyor. Genel Aydınlatma Gideri adı verilen bu ödeme kapsamında şirketlere 2023 yılında toplam 29,8 milyar lira ödendi.
TEDAŞ’ın eksiksiz yaptığı ödemelere rağmen şirketleri bir türlü denetlenemiyor. Faturalardaki tüketim miktarı ve bedellerinin gerçek durumu gösterip göstermediğine ilişkin sadece 9 şirkette gerekli denetimler yapılabildi.
Aynı şirketler TEİAŞ’a olan elektrik iletiminden kaynaklı borçlarınıysa ödemiyor.
Şirketlerin ödeme yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemeleri nedeniyle TEİAŞ ticari borçlanma yoluyla finansman sağlayabiliyor. Kurum bu yüzden 2022 yılında 9,4 milyar lira zarar etti.
Sol