Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) raporuna göre, küresel askeri harcamalar, hükümetin silahlara yönelik harcamalarında on yıldan fazla bir süredir görülen en büyük yıllık artışla 2 trilyon 440 milyar dolar olarak rekor bir seviyeye ulaştı.
2022’yle 2023 arasında görülen yüzde 6,8’lik artış, 2009’dan bu yana en keskin artış oldu. Silah harcamaları, SIPRI’nin 60 yıllık tarihinde kaydettiği en yüksek seviyeye ulaşmış oldu.
SIPRI analistleri, ilk kez beş coğrafi bölgenin tamamında askeri harcamalarda artış olduğunu vurguladı. Afrika, Avrupa, Orta Doğu, Asya-Okyanusya ve Amerika’da bu dönemde harcamalarda artış görüldü.
SIPRI’nin askeri harcamalar ve silah üretimi programında kıdemli araştırmacı olan Nan Tian, hükümetlerin silahlanma yarışına girmesiyle birlikte çatışma risklerinin artacağı konusunda uyardı. Tian, “Askeri harcamalardaki benzeri görülmemiş artış, küresel barış ve güvenlikteki bozulmaya doğrudan bir sonucudur. Devletler askeri güce öncelik veriyor, ancak giderek istikrarsızlaşan jeopolitik ve güvenlik ortamında bir etki-tepki sarmalını riske ediyorlar” diye konuştu.
ABD BİRİNCİ, ÇİN İKİNCİ SIRADA
En büyük harcamayı yapan iki ülke, yüzde 37’yle ABD ve yüzde 12’yle Çin oldu. Küresel askeri harcamaların yaklaşık yarısını oluşturan iki ülke, harcamalarını sırasıyla yüzde 2,3 ve yüzde 6 oranında artırdı.
Teknolojik gelişmelerin ön saflarında yer almaya çalışan ABD hükümeti, “araştırma, geliştirme, test ve değerlendirme” alanında 2022’ye göre yüzde 9,4 daha fazla harcadı.
SIPRI’nin raporuna göre, ABD, Rusya’nın Kırım’ı ilhak ettiği 2014’ten bu yana odak noktasını isyan bastırma operasyonları ve asimetrik savaştan “gelişmiş askeri güce sahip düşmanlarla olası bir çatışmada kullanılabilecek yeni silah sistemleri geliştirmeye” kaydırıyor.
ABD’nin gerisinde kalan Çin, 2023’te askeri harcamalara tahmini 296 milyar dolar ayırdı. Son 29 yılda savunma harcamalarını sürekli olarak artıran Çin’in askeri harcamalarında en yüksek büyümenin görüldüğü dönemler 1990’lı yıllar ve 2003 ile 2014 yılları arasıydı.
SIPRI’ye göre geçen yılın tek haneli büyüme rakamı, Çin’in son zamanlarda bu alanda “daha mütevazı” bir yaklaşıma geçtiğini ortaya koyuyor.
TÜRKİYE’NİN HARCAMALARINDA YÜZDE 37 ARTIŞ
SIPRI’nin sıralamasında Türkiye, 2023 yılında bir sıra yükselerek en çok askeri harcama yapan 22. oldu. Geçtiğimiz yıl yaptığı toplam askeri harcama miktarı 15,8 milyar dolar olan Türkiye’nin harcamaları, 2022 yılına göre yüzde 37 arttı. Türkiye’nin 2014-2023 yılları arasındaki harcama artışıysa yüzde 59 oranında oldu.
Türkiye’nin 2023 yılındaki askeri harcamalarının gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYİH) oranıysa 1,5 oldu. 2023 yılındaki toplam küresel askeri harcamaların yüzde 0,6’sı Türkiye’ye ait oldu.
RUSYA’DA ASKERİ HARCAMALAR SSCB’NİN DAĞILMASININ ARDINDAN EN YÜKSEK SEVİYEDE
SIPRI’nin lig tablosunda ABD ve Çin’i Rusya, Hindistan, Suudi Arabistan ve İngiltere takip ediyor. İngiltere, yıllık bazda yüzde 7,9’luk artışla Orta ve Batı Avrupa’nın en çok askeri harcama yapan ülkesi oldu.
Kremlin’in Ukrayna’yla geniş çaplı savaşın başlamasının ardından 2023’te yaptığı askeri harcamaları, 2022 yılına göre yüzde 24, 2014 yılına göre ise yüzde 57 oranında daha fazla oldu. Rusya hükümetinin toplam harcamalarının yüzde 16’sına denk gelen, GSYİH’nin yüzde 5,9’u düzeyindeki harcamalarla 2023, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından bu yana Rusya’da askeri harcamaların yüksek seviyeye ulaştığı yıl oldu.
Çin ve Pakistan’la geçtiğimiz yıl gerilimli bir dönem yaşayan Hindistan’ın harcamaları da 2022’ye göre yüzde 4,2; 2014’e göre yüzde 44 arttı.
Suudi Arabistan’ın harcamalarındaki yüzde 4,3’lük artışla GSYİH’nın yüzde 7,1’ine ulaşmasının, Rusya dışındaki petrole olan talebin artmasından ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra artan petrol fiyatlarından kaynaklandığı belirtildi.
ORTADOĞU EN YÜKSEK HARCAMAYA SAHİP BÖLGE
Ortadoğu’daki harcamalar yüzde 9 oranında artarak yaklaşık 200 milyar dolara yükseldi. Böylece Ortadoğu, askeri harcamaların GSYİH’ye oranının yüzde 4,2’ye ulaşmasıyla, dünyada en yüksek askeri harcamaya sahip bölge haline geldi. Ortadoğu’yu yüzde 2,8’le Avrupa, yüzde 1,9’la Afrika, yüzde 1,7’yle Asya-Okyanusya ve yüzde 1,2’yle Amerika takip etti.
Askeri harcamaları büyük ölçüde Gazze’deki saldırının etkisiyle yüzde 24 artarak 27,5 milyar dolara ulaşan İsrail, bölgede Suudi Arabistan’ın ardından ikinci oldu. Ortadoğu’da Türkiye, İsrail’in ardından üçüncü sırada.
Ortadoğu’nun dördüncü en büyük askeri harcama yapan ülkesi olan İran’ın harcamaları yüzde 0,6’lık bir artışla 10,3 milyar dolara yükseldi. SIPRI, İran Devrim Muhafızları’na tahsis edilen toplam askeri harcama payının 2019’dan bu yana arttığını kaydetti.
UKRAYNA 8’İNCİ OLDU
Ukrayna, yıllık yüzde 51 artışla 64,8 milyar dolara ulaşarak 2023’te dünyanın en büyük sekizinci askeri harcamasını yapan ülke oldu.
Kiev’in askeri harcamaları 2014-2023 yılları arasında yüzde 1270 arttı. SIPRI’nin Ukrayna’ya dair harcama verilerine 30’dan fazla ülkeden alınan askeri yardım da dahil edildi.
EN BÜYÜK ARTIŞ DEMOKRATİK KONGO CUMHURİYETİ’NDE
2023’te ülkelerin askeri harcamalarında en büyük yüzdesel artış, ülkenin doğusunda yasadışı silahlı gruplarla uzun süreli bir çatışma içinde olan Demokratik Kongo Cumhuriyeti hükümetinde oldu. Bu ülkedeki silah harcamalarındaki artış oranı yüzde 105 oldu. ülke içi şiddet olaylarının yaşandığı Güney Sudan’da da yüzde 78’le ikinci en büyük artış gerçekleşti.
Askeri harcamaların 2023’te 2014’e göre yüzde 54 daha yüksek olduğu Orta Amerika ve Karayipler’deki harcama artışındaysa, organize çetelerle mücadelede ordunun kullanılmasının önemli bir faktör olduğuna dikkat çekiliyor.
Dominik Cumhuriyeti’nin harcamaları, komşu Haiti’de yoğunlaşan çete şiddetinin ardından yüzde 14 arttı.