İngiltere İçişleri Bakanlığı, Ruanda’nın sığınmacılar için güvenli olduğununda ısrarlı ve sığınma başvurularını bu ülkede değerlendireceğini söylüyor. Ancak BBC, 2017’ye dek İsrail’e giden sığınmacıların çabucak bu ülkeye gönderildiğini ve şimdi Avrupa’da olduklarına dair kanıtlara ulaştı.
36 yaşındaki Eritreli erkek Bahabelom Mengesha, bir başka ülke tarafından Ruanda’ya gönderilmenin nasıl bir şey olduğunu biliyor. Ancak bir sığınmacı olarak Ruanda’da kalışı kısa sürdü.
Savaştan kurtulmak için 2007’de Eritre’den kaçıp, İsrail’e sığınma başvurusu yaptı.
Yedi yıl sonra oturma izni iptal edildi ve bir seçime zorlandı. Ya ülkesine geri gönderilecekti ya da 3 bin 500 dolar ödemeyi alıp, tek yön uçak biletiyle Ruanda’ya gidecekti.
Son yedi yıldır yaşadığı İsviçre’den BBC’ye konuşan Mengesha, BBC’ye bunun zor bir seçim olmadığını anlattı.
“Aklı başında hiçbir insan gönüllü olarak hapse geri dönmez. Hapsedilmenin kültürün bir parçası olduğu Eritre’ye gitmek de seçenek değildi.”
Dolayısıyla, Ruanda’ya gitmeyi seçti.
Ancak Mengesha, kısa sürede bu Doğu Afrika ülkesinde de istenmediğini fark etti. Ruanda’nın başkenti Kigali’ye iner inmez, komşu Uganda’ya geçmesi gerektiği söylendi. Hepsinin masrafını da kendi cebinden ödemek zorundaydı.
Hem Babahelom hem de diğer göçmenler Ruanda’dan sınırdışı edilmelerin kimlerin organize ettiğini net bilmiyor. Ancak Mengesha, Ruandalı yetkililerin rol oynadığına inanıyor.
Ruanda’nın sığınmacılar için bir güvenli liman olup olmadığı geçtiğimiz günlerde, İngiltere’nin ülkeye gelen sığınmacıları Ruanda’ya yollamak için bir anlaşma imzalamasıyla yeniden gündeme geldi. Ülkenin insan hakları alanındaki sicili tartışmaya açıldı.
İngiltere ve İsrail’in Ruanda’yla yaptıkları anlaşma arasında önemli farklar var.
İsrail’in “gönüllü terk” programı, Ruanda’ya gitmeyi bir seçenek olarak sunuyor. İngiltere’ninki ise zorunlu.
Ve İngiltere’nin tersine, İsrail bu programı kamuoyuna açıklamadı ve Ruanda’yla hiçbir resmi anlaşma yapmadı.
Buna karşın, İsrail’deki 4 bin Eritreli ve Sudanlı sığınmacı 2013-2018 arasında Ruanda ve Uganda’ya yollandı. Daha sonra bu gizemli düzenlemeye son verildi.
Mengesha, Eylül 2014’te Ruanda’nın başkenti Kigali’ye gitti.
“Ruanda’ya gönderilmek bizim Avrupa’ya geçişimizi engellemedi” diyor.
Ruanda’dan Uganda’ya geçtiğini anlatıyor ama “orada durmadık” diye de ekliyor.
BBC, İsrail’den Ruanda’ya gönderilen bazı eski sığınmacılarla görüştü. Hepsi 2014-2016 arasında programa katıldı ve şimdi Avrupa’ya yerleştiler. Ayrıca, en az bir eski sığınmacı da şimdi İngiltere’de yaşıyor.
Göç uzmanlarının görüştüğü diğer göçmenler de benzer şeyler anlatıyor.
Birçoğu Kigali’de adının John olduğunu söyleyen bir Ruandalı tarafından havaalanında karşılandıklarını söylüyor. Yıllar içinde aynı şeyi söyleyen sığınmacılar var. Dolayısıyla John’un hep aynı kişi olup olmadığını bilmek imkansız.
Ruandalı yetkililer gibi görünen bazı kişilerin belgelerini kendilerinden aldığını, dışarıdan korunan ve ayrılmalarına izin verilmeyen bir otele götürüldüklerini anlatıyorlar.
Gruplar halinde Uganda sınırına götürülmek için 500 dolara kadar para talep edildiğini söylüyorlar. Uganda tarafında da, sığınmacıları başkent Kampala’ya götürecek araçlar bekliyordu. Bu yolculuk için de para ödemeleri istendi.
Ancak işleri ve belgeleri olmadığı için, buradan da gitmeye zorlandıklarını ve Avrupa’ya gitmek için Afrika ve Akdeniz üzerinden bilinen göç güzergahlarını kullandıklarını belirtiyorlar.
“Size bu parayı ödeyip gitmeniz gerekiği söylendiğinde, tabii ki size ne söylenirse onu yapıyorsunuz.”
Bir başka Eritreli sığınmacı Mebrahtom Tesfamichael da, “John”a neler olup bittiğini sorduğunu aktarıyor.