Rusya – Ukrayna savaşının 30. gününde çatışmalar sürerken, savaşın küresel ekonomiye etkileri de her geçen gün ağırlaşıyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 24 Şubat’ta verdiği askeri operasyon emriyle başlayan savaşın ardından birçok Batılı ülke Kremlin’e çeşitli yaptırımlar uygulamıştı.
Öte yandan savaşın yarattığı krizle küresel ticaret sekteye uğrarken, gıda ve enerji alanında da tedarik sorunları ve fiyat artışları yaşandı.
1 – EMTİA FİYATLARI YÜKSELİŞTE
Dünyanın en büyük fosil yakıt üreticisi ve ihracatçılarından biri olan Rusya’nın başlattığı savaş nedeniyle doğalgaz ve petrol fiyatlarında ciddi yükseliş kaydedildi.
Brent petrolün fiyatı 7 Mart’ta varil başına 139 dolara çıkarak son 14 yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştı. ABD tipi ham petrolse 130 dolara kadar çıktı.
Avrupalı ülkeler enerji alanındaki fiyat artışlarına karşı farklı önlemler aldı.
Avrupa’daki en yüksek akaryakıt vergilerine sahip İsveç, 14 Mart’ta akaryakıttan alınan vergilerin geçici olarak litre başına 0,13 euro azaltıldığını açıkladı. Hollanda da akaryakıt, doğalgaz, elektrik ve ısınmadan alınan vergilerin azaltılmasına karar verdi.
Hollanda’da kurşunsuz benzinde litre başına 17 cent, dizeldeyse litre başına 11 cent vergi indirimine gidildi. Doğalgaz ve elektrikten alınan KDV’yse yüzde 21’den yüzde 9’a indirildi. Fransa’da da akaryakıtta litre başına 0,15 euro indirim yapıldı.
Rusya’da sık üretilen nikel ve alüminyum gibi emtiaların fiyatı da savaş nedeniyle yükseldi.
2 – GIDA KRİZİ TEHDİDİ
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, iki gün önce yaptığı açıklamada Rusya – Ukrayna savaşının etkilerinin bölgeyle sınırlı kalmayacağını ve “küresel gıda sistemini erittiğini” söyledi.
“Dünyanın ekmek sepeti” olarak anılan Rusya ve Ukrayna, küresel çapta buğdayın yaklaşık yüzde 30’unu, mısır tedarikininse yüzde 80’ini karşılıyor.
Özellikle Mısır, Lübnan, Pakistan, İran ve Etiyopya gibi ihtiyaçlarını karşılayacak kadar buğday, arpa, mısır veya diğer tahılları üretemeyen ülkeler risk altında. Türkiye ise Rusya’dan en fazla buğday ithal eden ülke konumunda.
7 Mart’ta ABD’deki Şikago borsasında buğday fiyatları yüzde 5’ten fazla yükselerek 14 yılın zirvesini gördü.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü de 11 Mart’ta savaş nedeniyle ortaya çıkacak arz açığıyla uluslararası gıda ve yem fiyatlarının yüzde 8 ila yüzde 20 artabileceğini açıkladı. Örgütün raporunda ilk değerlendirmelerin “Ukrayna’da kışlık hububat, mısır ve ayçiçeği yetiştirmek için kullanılan tarlaların yüzde 20 ila yüzde 30’unun 2022/23 sezonunda ekilmeyeceğini veya hasat edilmeyeceğini gösterdiği” belirtildi.
3 – PİYASALAR SALLANTIDA
Rusya’da Moskova Borsası, 24 Şubat’ta savaşın başlamasıyla yüzde 33 değer kaybederek günü tamamlamış ve daha sonra tamamen işleme kapatılmıştı. Pazartesi itibarıyla kısıtlı süreyle işlem yapılabilecek şekilde açılan borsanın gösterge endeksi MOEX’te dün günlük yükseliş yüzde 10’ları gördü.
Rus borsası, Sovyetler Birliği’nin çöküşünden bu yana işlemlerine bu kadar uzun süre ara vermemişti.
Sberbank, VTB gibi ülkenin önemli finans kurumlarının yanı sıra Rusya Merkez Bankası da Batılı devletlerin yaptırımlarının hedefi oldu. Birçok Rus bankasıysa uluslararası para transferi sağlayan SWIFT sisteminden çıkarıldı. Batılı ülkelerin yaptırımları doğrultusunda Rusya’nın yurt dışındaki yaklaşık 300 milyar dolarlık rezervlerinin dondurulması da öngörülüyor.
4 – FİRMALAR KAÇIYOR
Savaşın başından bu yana birçok ünlü Batılı firma, ekonomik yaptırımların yanı sıra siyasi baskılar ve kamuoyu beklentileri üzerine Rusya’dan çekildi.
Bu firmalar arasında Coca-Cola, McDonald’s, Starbucks, Levi’s, Airbnb, Apple, Visa, Mastercard, Ford ve Boeing gibi farklı sektörlerden devler yer alıyor.
Rusya ise 9 Mart’ta ülkeden çekilmeye karar veren şirketlerin malvarlıklarının kamulaştırılabileceğini söyledi.
5 – KÜRESEL BÜYÜME YAVAŞLADI
IMF Başkanı Kristalina Georgieva, iki gün önceki açıklamasında savaş nedeniyle küresel ekonomideki büyümenin yavaşlayacağını belirtti.
Ocakta 2022 küresel ekonomik büyüme tahminini yüzde 4,9’dan yüzde 4,4’e düşüren IMF’in nisanda büyüme tahminini tekrar düşürmesi bekleniyor.
IMF, Dünya Bankası ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nın (EBRD) geçen hafta yayımladığı ortak açıklamada “Tüm küresel ekonomi, krizin etkisini büyümenin yavaşlaması, ticaretin sekteye uğraması ve yükselen enflasyonla hissedecek ve bu özellikle en yoksulları etkileyecek” uyarısı yapıldı.
EBRD Baş Ekonomisti Beata Javorcik, “Savaş bugün dursa bile bu çatışmanın sonuçları gelecek aylarda da hissedilecek ve birçok emtianın fiyatını etkileyecek” dedi.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ise geçen hafta yayımladığı açıklamada krizin euro birimini kullanan 19 ülkede gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 1,08, ABD’deyse yüzde 0,88 düşmesine neden olacağını belirtti.
OECD ayrıca küresel büyümenin de savaş nedeniyle yüzde 1 azalacağının açıkladı.
Kaynak: Independent Türkçe, AFP, New York Times, Dutch News, Washington Post, AA